Masal nedir? Anonim halk edebiyatı olarak da bilinen masal olağanüstü olayların yaşandığı didaktik bir tarzda özellikle çocukları iyiye, doğruya, güzele yönlendirme amacıyla oluşturulmuş sözlü ve yazılı edebiyat yapıtıdır.
Bizim kültürümüzde daha çok Keloğlan tiplemesiyle karşılık bulan bu yapıt Kelile ve Dimne, Beydaba gibi eserlerde hayvanların konuşturulması şeklinde uygulanan bir yazın ürünüdür. Kadim masallarda dev, cüce, peri, cin, büyü, sihir gibi unsurları kullanarak olağanüstülük oluşturmaya çalışır. Şimdi bunun yerini canavarlar, ejderhalar, çeteler almış durumdadır.
Bu anlatımların çocukların dünyasında karşılık buluyor olmasından dolayı masal anlatımcısının veya yazarının bunları kuralsız bir şekilde işleyerek okuyucunun emeksiz kazançla veya zorluklarla mücadele etmeden süper güçlerle hedefe ulaşılabileceği düşüncesini vermemeye özen göstermesi gerekir. Çünkü çocuklar okudukları şeyden direk etkilenecek bir duygusal yapıdadırlar. Bunun için olağanüstülüklerde daima pozitif bir yönlendirme olmalıdır.
Bununla birlikte masalda hayvanların konuşturulduğu gizemli bir dünyaya kapı aralanır. İstediğimiz veya istemediğimiz davranış kalıplarını bu örneklendirmelerle vererek çocukların dünyasında neşeli bir atmosferde karşılık bulması sağlanmalıdır.
Hayal dünyasına hitap eden yazın türü çocukların düşünce ufkunu açarak üretkenliklerine katkı sağlayacaktır. Zıtlıkların yaşandığı masal dünyasında mutluluğa bu zıtlıklardan kurtulmakla erileceği düşüncesi verilir. Koyunun önüne et, aslanın önüne ot konulması gibi.
Aslında bu ve buna benzer anlatım kalıpları hayatın doğasına aykırı davranmanın insanın mutluluğunu bozacağını göstermesi açısından ayrıca dikkate şayan bir unsurdur masalda. Yani çocuklara kendi gerçekliğinin dışına çıkması durumunda mutluluğunu kaybedeceği anlayışı verilmektedir.
Masallarda dini ritüellerin bulunmayacağı düşüncesi ağır bassa da sihir ve büyü gibi fantastik, mitolojik dinlerin ritüelleri fazlasıyla işlenir. Allah baba, meleklerin Allah´ın kızları olduğu düşüncesi de satır aralarına serpiştirilir. Bunun için kendi kültürümüze ve medeniyetimize uygun masallar oluştururken gayet tabi kendi dini ritüellerimizi kullanabiliriz.
Bu, masalı dini bir kitaba indirgemek anlamına gelmemelidir. Bu da özen göstermek zorunda olduğumuz bir başka husustur. Dua, namaz, oruç, hac gibi ritüellerin yanı sıra karakteri oluşturan tevhit, adalet, iyilik, doğruluk, vefa, güzel konuşmak, saygı, sevgi, sorumluluk, sözünde durmak, kardeşlik ve barış gibi evrensel değerleri de çocuklarımıza eğlendirerek vereceğimiz çok önemli bir yazın türüdür.
Masallarda özellikle dikkat edeceğimiz hususlar şunlardır;
Ötekileştirilen anlayıştan uzak durmak.
Cins, ırk, din, mezhep, ekonomik ayrımcılıklardan kaçınarak sadece gerçeği vermek. Kendi inancımızın değerlerini verirken, başka dinleri ve düşünceleri kötülemekten de özellikle uzak durmak.
Kaba, argo, kötü sözcükleri ve dağınıklık, saygısızlık, şımarıklık gibi çocuğun karakterini olumsuz etkileyecek davranış modellerini çocuk edebiyatı literatüründen çıkarmak.
Çocuklarda cinsellik düşüncesi uyandıracak, tembelliği teşvik edecek, çalışmadan başarıya ulaştıracak anlayışlardan özellikle kaçınılmalıdır.
Seyit Ahmet Uzun
Bir yanıt yazın